02.08.2024 (Caucasian Journal). „კავკასიურ ჟურნალს“ აქვს პატივი წარმოგიდგინოთ ჩვენი სტუმარი, პროფესორი დუშან დრბოჰლავი (ჩეხეთი), რომელიც მუშაობს პრაღის ჩარლზის უნივერსიტეტის მეცნიერებათა ფაკულტეტის სოციალური გეოგრაფიისა და რეგიონული განვითარების დეპარტამენტში და ხელმძღვანელობს გეოგრაფიული მიგრაციის ცენტრის (GEOMIGRACE) კვლევით ჯგუფს.▶ In English: ინგლისური ვერსია წაიკითხეთ აქ.
ალექსანდრე კაფკა, „კავკასიური ჟურნალის“ მთავარი რედაქტორი: დღეს შევეხებით აქტუალურ თემას - მიგრაციას. ჩვენ მადლიერნი ვართ, რომ დღეს ჩვენი სტუმარია პროფესორი დუშან დრბოჰლავი, ცნობილი ჩარლზის უნივერსიტეტიდან, რომელიც პრაღაში მდებარეობს. ევროპელ ექსპერტებთან ინტერვიუში ჩვენ ვცდილობთ თვალი გავუსწოროთ საქართველოს მომავალს, რომელიც მჭიდროდ არის დაკავშირებული ევროკავშირთან. მიგრაცია მნიშვნელოვანი ფაქტორია საქართველოში, ამიტომ გვინდა გავიგოთ, როგორ შეიძლება შეიცვალოს ქვეყანაში მიგრაციული მდგომარეობა ევროკავშირში ინტეგრაციის შედეგად. თუ მთავრობა აცნობიერებს მიგრაციის პოტენციურ რისკებს, შეუძლია თუ არა მისი შერბილება სამართლებრივი რეფორმებით ან სხვა ნაბიჯებით?
დუშან დრბოჰლავი: მოსახლეობის საერთაშორისო მიგრაცია - ყველა მისი შესაძლო ფორმით - იყო, არის და იქნება აქ. ეს არის მრავალი ფაქტორის შედეგი, რომელთაგან მთავარია არსებული და ხშირად მზარდი უთანასწორობა მდიდრებსა და ღარიბებს შორის. ეს არის უთანასწორობა ცხოვრების ხარისხში, განსაკუთრებით ეკონომიკური პირობების, გარემოს ხარისხის, პოლიტიკური გარემოს (თავისუფლებების არსებობისა და პოლიტიკური სტაბილურობის თვალსაზრისით) და დემოგრაფიული განვითარების თვალსაზრისით. თუ ამ ფაქტორების უარყოფითი პარამეტრები ქმნის ძლიერ მიგრაციულ ტალღას გლობალური სამხრეთის ქვეყნებში, მაშინ განსახილველი ფაქტორების პოზიტიური წყობა ქმნის ძლიერ მიგრაციულ „მიზიდულობას“ ჩრდილოეთის მდიდარ და დემოკრატიულ ქვეყნებში.
ამავდროულად, გლობალიზაცია არსებითად აკავშირებს ორ სამყაროს, რაც მიგრაციას მაკროუთანხმოებების ლოგიკურ შედეგად აქცევს. ამას ემატება ისტორიული ასპექტები, როგორიცაა კოლონიური მოძრაობა და სამხრეთიდან ჩამოსული და ახლა ჩრდილოეთში მცხოვრები მიგრანტების უკვე არსებული დიასპორა. მიგრაციის სიმძიმის შეჩერება ვერ მოხდება ნებისმიერი მიგრაციის პოლიტიკით ან პრაქტიკით. საუკეთესო შემთხვევაში, ეს შეიძლება იყოს გარკვეულწილად მართული და მხოლოდ ნაწილობრივ დარეგულირებული.
ჩეხეთი ევროკავშირის ნაწილია და პატივი უნდა სცეს მის მიგრაციულ პოლიტიკას. რამდენიმე ათეული წელია ის ცდილობს მოძებნოს გამოსავალი საერთაშორისო მიგრაციის (და ლტოლვილთა გადაადგილების) საერთო რეგულირებისთვის და მისი უახლესი და ყველაზე ამბიციური ერთობლივი პროექტია მიგრაციის პაქტი. მისი დამტკიცების მიუხედავად, მხოლოდ მომავალი თუ აჩვენებს მის ეფექტურობას, განსაკუთრებით მიგრაციული რისკების შემცირების კუთხით, რომელთა მოგვარებასაც პაქტი ისახავს მიზნად. მეორეს მხრივ, ასევე მნიშვნელოვანია მიგრაციის სამუშაო შესაძლებლობად განვიხილოთ.
მიგრაციის სიმძიმის შეჩერება ვერ მოხდება ნებისმიერი მიგრაციის პოლიტიკით ან პრაქტიკით. საუკეთესო შემთხვევაში, ეს შეიძლება იყოს გარკვეულწილად მართული და მხოლოდ ნაწილობრივ დარეგულირებული.
ევროკავშირი ჯერ კიდევ საკმაოდ დიდ სივრცეს უტოვებს ცალკეულ წევრ სახელმწიფოებს, რათა საკუთარი გზით მოაწყონ საერთაშორისო მიგრაცია - განსაკუთრებით შრომითი მიგრაციის და ინტეგრაციის მოდელის არჩევის სფეროში. ჩეხეთს, ისევე როგორც ევროკავშირის სხვა პოსტ-კომუნისტურ ქვეყნებს, აქვს საერთაშორისო მიგრაციის უფრო ხანმოკლე გამოცდილება, რაც გამოიხატება ჩეხების ზოგადად უფრო ნეგატიურ დამოკიდებულებაში უცხოელების, ან განსაკუთრებით ახლად ჩამოსული მიგრანტების მიმართ, რომლებიც განსხვავდებიან კულტურულად, ენობრივად და რელიგიურად. მიგრაციის რისკების შემცირება გრძელვადიანი პროცესია, რომელიც, სხვა საკითხებთან ერთად, მოითხოვს ტრენინგს კულტურულ მრავალფეროვნებაში (სკოლის ჩათვლით). ეს არის თანმხლები აუცილებლობა, რომ ობიექტურად და სისტემატურად მოხდეს საზოგადოების ინფორმირება იმ პრობლემების შესახებ (როგორც პოზიტიური, ასევე უარყოფითი), რაც მიგრაციას მოაქვს. მოკლევადიან პერსპექტივაში მნიშვნელოვანია მიგრაციის რისკებთან გამკლავება უმრავლესობის საზოგადოებაში მიგრანტების წარმატებით ინტეგრაციისთვის.
პირველ რიგში, დასაქმების ეფექტურ სისტემას (მაგალითად, კანადური მოდელის მიხედვით) შეუძლია ქვეყანაში შემოიტანოს ის, რაც საზოგადოებას და ეკონომიკას სჭირდება. ასეთი სისტემა უკვე მზადდება ჩეხეთში OECD-თან ერთად. მეორეც, ინტეგრაციის მოდელი დაეხმარება ახლად ჩამოსულ უცხოელებს ჩეხეთის საზოგადოებაში სწრაფად და წარმატებით ინტეგრირებაში. ახლა (როგორც ევროკავშირის ბევრ სხვა ქვეყანაში) ყალიბდება ე.წ სამოქალაქო ინტეგრაცია. ეს უზრუნველყოფს, რომ მიგრანტებმა პატივი სცენ მასპინძელი ქვეყნის კანონებს, ღირებულებებსა და ნორმებს, ისწავლონ ჩეხური ენა, აქტიურად მიიღონ მონაწილეობა შრომის ბაზარზე და გახდნენ თვითკმარი. ბევრი სხვა ნაბიჯი და ღონისძიება ( მაგალითად, ევროკავშირის გარე საზღვრების კონტროლი) უნდა იქნას მიღებული ევროკავშირის დონეზე.
ა.კ.: ჩვენ ვიცით „პოლონელი სანტექნიკოსის“ ფენომენის შესახებ; რამდენად დამახასიათებელი იყო ეს ჩეხეთისთვის და შეიძლება თუ არა გვქონდეს ამის მოლოდინი ახალ კანდიდატ ქვეყნებში?
დ.დ: პოლონელი სანტექნიკოსი, როგორც სოციალური დემპინგის გამო იმიგრაციის წინააღმდეგ ოპოზიციის ელემენტის იმიჯი, რომელიც კონკურენციას უწევს ადგილობრივ მუშაკებს საფრანგეთში (და სხვა „ევროკავშირის ძველ ქვეყნებში“), ჩამოყალიბდა 2004 წლის შემდეგ. ევროკავშირს შეუერთდნენ ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის პოსტ-კომუნისტური ქვეყნები. სხვადასხვა პროფესიის მუშები უნგრეთიდან, ლიტვადან, რუმინეთიდან და ჩეხეთიდან ერთნაირად აღიქმებოდა.
ევროპული ინტეგრაცია, ინტერნაციონალიზაცია და გლობალიზაცია ინარჩუნებს ბუნებრივ დიფერენციაციას ევროკავშირის შრომის ბაზარზე, იმის გაგებით, რომ სამუშაო პირობები და ანაზღაურება ერთიდაიგივე უნდა იყოს მიგრანტებისა და ადგილობრივი მუშაკებისთვის.
რეალობა ხშირად განსხვავებულია: მიგრანტები რეგულარულად ავსებენ მეორად შრომის ბაზარს ისეთი პირობებით, რომლებიც ხშირად შეუთავსებელია სტანდარტებთან და წესებთან. მიგრანტები ხშირად დამოკიდებულნი არიან თავიანთი "მაფიის ბოსების" წყალობაზე, რომლებიც იაფი (და გაძარცული) მუშახელის წყალობით გვთავაზობენ უფრო დაბალ ფასებს, ვიდრე სტანდარტული "სახლის ფირმებს" შეუძლიათ კონტრაქტებით შემოგვთავაზონ. ეს „უკანონობის სურათი“ თითქოს თანამედროვე კაპიტალიზმის გენებშია, რომელიც ებრძვის მოთხოვნად ფენომენს და რომლისგანაც სისტემაში ვიღაც სარგებელს იღებს.
ჩეხეთი, მიუხედავად იმისა, რომ ჯერ კიდევ თავად აგზავნის მიგრანტ მუშაკებს, მნიშვნელოვანი ადგილია სხვა მიგრანტებისთვის, რომლებიც, თავის მხრივ, ეჯახებიან ექსპლუატაციას და ასევე შეიძლება დადანაშაულდნენ კიდეც სოციალურ დემპინგში თავად ჩეხეთის რესპუბლიკაში - იხილეთ მაგალითად უკრაინელი მიგრანტ მუშაკთა დიდი ჯგუფი ეკონომიკის მრავალ სექტორში უკრაინაში რუსეთის აგრესიამდე. დიახ, ძალიან სავარაუდოა, რომ ზემოთ აღწერილი სოციალური დემპინგის ტენდენცია ასევე ასოცირდება მიგრაციასთან სხვა ახალი ქვეყნებიდან, რომლებიც შეუერთდებიან ევროკავშირს.
სამიზნე ქვეყნების მოსახლეობის დაჩქარებული დაბერების გამო იზრდება მოთხოვნა გარკვეულ პროფესიებზე, რაც ასევე ზრდის იმიგრაციაზე ზეწოლას. მეორეს მხრივ, დანიშნულების ქვეყნებს არ შეუძლიათ და შესაძლოა არც კი სურთ (თვით მიგრანტებთან თანამშრომლობით) ეფექტურად გამოიყენონ ქვეყანაში უკვე მყოფი მიგრანტების ადამიანური კაპიტალი ან ახალჩამოსულები, რომლებიც ხშირად მუშაობენ თავიანთი, ხშირად მაღალკვალიფიციური გამოცხილების მიღმა.
მართალია, როგორც შედარებითი კვლევები აჩვენებს, ჩეხები ერთ-ერთი ანტიემიგრანტული ერია. აღმოჩნდა, რომ კრიტიკულ სიტუაციებში ისინი მზად არიან და შეუძლიათ მნიშვნელოვანი დახმარება გასწიონ.
ა.კ.: არის თუ არა რაიმე „ჩეხური გაკვეთილები“, რომელიც შეიძლება იყოს სასარგებლო გამოცდილება სხვა ქვეყნებისთვის?
დ.დ.: ჩეხეთის მიგრაციისა და ინტეგრაციის პოლიტიკა (და პრაქტიკა) მუშაობს, მაგრამ აქვს გარკვეული ხარვეზები. ზოგიერთი მათგანი საერთოა ევროკავშირის სხვა ქვეყნებისთვის, ზოგი კი ძალიან სპეციფიკურია. ზოგიერთი მათგანის გადაჭრა უფრო ადვილია, სხვები დიდწილად დამოკიდებულია ევროკავშირის მთელ რიგ გადაწყვეტილებებზე. დადებით პუნქტებს შორის მე გამოვყოფ ორს, რომლებიც შეიძლება იყოს კარგი ჩეხური გაკვეთილი და შთაგონება ზოგიერთი სხვა ქვეყნისთვის.
მართალია, როგორც შედარებითი კვლევები აჩვენებს, ჩეხები ერთ-ერთი ანტიემიგრანტული ერია. აღმოჩნდა, რომ კრიტიკულ სიტუაციებში ისინი მზად არიან და შეუძლიათ მნიშვნელოვანი დახმარება გასწიონ. ეს დადასტურდა, მაგალითად, 2015 და 2016 წლების მიგრაციულ/ლტოლვილთა კრიზისით, ასევე 2022 წლის რუსული აგრესიის შემდეგ უკრაინელი ლტოლვილების ამჟამინდელი ტალღით. მიგრანტებისა და ლტოლვილების შემოდინების დროს, განსაკუთრებით აფრიკიდან, ამ საუკუნის მეორე ათწლეულის შუა პერიოდში, რამდენიმე ათასი ჩეხი მოხალისე მუშაობდა და ჰუმანიტარულ დახმარებას უწევდა, განსაკუთრებით ე.წ. ბალკანეთის მარშრუტზე. ანალოგიურად, 2022 წელს მთელი ჩეხი ხალხი გაერთიანდა, რათა უანგარო ჰუმანიტარული და ინტეგრაციის დახმარება გაეწიათ უკრაინელი ლტოლვილების უზარმაზარი რიცხვისთვის.
ჩეხეთის მიგრაციისა და ინტეგრაციის პოლიტიკის მეორე მნიშვნელოვანი პოზიტიური მახასიათებელი, ან გნებავთ ამ ასპარეზზე, რომელშიც ეს პოლიტიკა ხორციელდება, არის ის, რომ მიგრაციისა და ინტეგრაციის სფეროში მომუშავე არასამთავრობო სექტორი გახდა სახელმწიფო ინსტიტუტების მნიშვნელოვანი მოთამაშე და პარტნიორი. , რომლითაც საკანონმდებლო ცვლილებები თუ სხვა მნიშვნელოვანი ნაბიჯები მზადდება. ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ზოგიერთ სხვა ქვეყანაში ეს ასე არ არის.
ა.კ: როგორ იმოქმედა ევროკავშირში ინტეგრაციამ ჩეხეთის რესპუბლიკაში მიგრაციის მდგომარეობაზე? რა არის ძირითადი ზოგადი ტენდენციები?
დ.დ.: მე ვუპასუხებ ამ კითხვას რეკომენდაციებით, რომლებიც მოქმედებს ჩეხეთის რესპუბლიკაში მიგრაციისა და ინტეგრაციის პოლიტიკისა და პრაქტიკის გასაუმჯობესებლად, მაგრამ წინადადებები უფრო ზოგადია და შესაძლოა გამოყენებულ იქნას ევროკავშირის ბევრ სხვა ქვეყანაში, მათ შორის თავად ევროკავშირის ინსტიტუტში:
- ხედვის ქონა!!!
- შეიმუშავეთ მკაფიო, სისტემატური, ყოვლისმომცველი, თანმიმდევრული, მაგრამ მოქნილი, პროაქტიული და მომავალზე ორიენტირებული მიგრაციის პოლიტიკა (და შესაბამისი ქვეპოლიტიკა).
- ჩამოაყალიბეთ ზოგადი სტრატეგია და მიიღეთ კონკრეტული გადაწყვეტილებები ეკონომიკურ, დემოგრაფიულ, კულტურულ და სოციალურ ასპექტებთან დაკავშირებით.
- შეიმუშავეთ მიგრაციის პრაქტიკა კანონის სრული დაცვით.
- შეიმუშავეთ აქტიური მიგრაციის პოლიტიკა ეკონომიკური იმიგრაციასა და იმიგრანტების ინტეგრაციასთან დაკავშირებით.
- დააინიცირეთ მიგრაციის საკითხების ფართო განხილვა და საზოგადოებისთვის ობიექტური ინფორმაციის მიწოდება.
- გააუმჯობესეთ თანამშრომლობა სამთავრობო უწყებებს, არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და საერთაშორისო ორგანიზაციებს შორის (და შიგნით), რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან მიგრაციაზე.
- მიგრაციის პასუხისმგებლობების გარკვეული დეცენტრალიზაციის უზრუნველყოფა
- მუშაობა გაუმჯობესებული მონიტორინგისა და საერთაშორისო მიგრაციის უფრო სანდო და დეტალური სტატისტიკის მიმართულებით.
- დაიწყეთ მეტი ინტეგრაციის პროგრამები და მეტი აქცენტი გააკეთეთ კულტურათაშორის სწავლასა და კომუნიკაციაზე.
- არალეგალური მიგრაციისა და მიგრანტების უკანონო ეკონომიკური საქმიანობის წინააღმდეგ ბრძოლის გაგრძელება.
ა.კ: უღრმესი მადლობა!
Read the English language version here.
