18.07.2024 (Caucasian Journal). დღეს ჩვენი სტუმარია დოქტორი რადიმ სრშენი, სოფლის განვითარების ევროპის ლიდერთა ასოციაციის (ELARD) პრეზიდენტი, ევროპული რეგიონების კომიტეტის წევრი, ჩეხეთის რესპუბლიკის რეგიონული განვითარების მინისტრის მოადგილე, დოლნი სტუდენკის მერი, STAN-ის (ლიბერალური პოლიტიკური პარტია ჩეხეთის რესპუბლიკაში) ყოფილი ვიცე-თავმჯდომარე.
▶ In English: ინგლისური ვერსია წაიკითხეთ აქ.
ალექსანდრე კაფკა, „კავკასიური ჟურნალის“ მთავარი რედაქტორი: ძვირფასო რადიმ, კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება „კავკასიურ ჟურნალში“. თქვენ ცოტა ხნის წინ ეწვიეთ საქართველოს, მონაწილეობა მიიღეთ ქუთაისის მეოთხე საერთაშორისო ფორუმში და ეს არ იყო თქვენი პირველი ღონისძიება საქართველოში. შეიძლება გთხოვოთ, ცოტა რამ გვითხარით თქვენს შესახებ და როგორ გაიცანით ჩვენი ქვეყანა?
რადიმ სრშენი: მოხარული ვარ ამ ინტერვიუში მონაწილეობით. უნდა ვთქვა, რომ მიყვარს საქართველო. ჩემი პირველი ვიზიტი 2015 წელს იყო, როდესაც ვიყავი სოფლის განვითარების ევროპელ ლიდერთა ასოციაციის პრეზიდენტი. ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის პროგრამა დაიწყო საქართველოს მხარდაჭერით, ძირითადად სოფლის მეურნეობის სფეროში, მაგრამ ჩვენ შევეცადეთ გამოგვეყენებინა სხვა ინსტრუმენტები, როგორიცაა ე.წ. LEADER და ადგილობრივი სამოქმედო ჯგუფები [LEADER არის ევროპული პროგრამა, რომლის მიზანია ადგილობრივი აქტორების სოფლად ჩართვა მათი რეგიონების განვითარებაში ადგილობრივი სამოქმედო ჯგუფების (LAGs) ფორმირების გზით – CJ]. მონაწილეობა მთხოვა უმსხვილესმა ჩეხურმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ, რომელიც ძალიან აქტიურია საქართველოში, People in Need, ამიტომ 2015 წლიდან 2017 წლამდე შევქმენით ჯგუფები საქართველოში.
ძალიან ვაფასებ საქართველოს და მჯერა, რომ მას დიდი პოტენციალი აქვს. მე მტკიცედ მჯერა, რომ ის ევროპასა და ევროკავშირს ეკუთვნის. ასე რომ, ჩვენ, როგორც მინისტრის მოადგილის როლში, ვმუშაობთ ინფრასტრუქტურისა და განვითარების სამინისტროსთან სისტემატური თანამშრომლობის დამყარებაზე. გარდა ამისა, ჩვენ ვცდილობთ განვავითაროთ ურთიერთობები და პარტნიორობა ქალაქებსა და რეგიონებს შორის.
მეორეც, ევროპის რეგიონების კომიტეტს, რომელიც აერთიანებს ევროკავშირის მერებს და რეგიონულ გუბერნატორებს, ჰყავს სპეციალური ორგანო, რომელიც ეხება ევროკავშირსა და აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებს შორის ურთიერთობებს. მეც ამ ჯგუფის წევრი ვარ.
ძალიან ვაფასებ საქართველოს და მჯერა, რომ მას დიდი პოტენციალი აქვს. მე მტკიცედ მჯერა, რომ ის ევროპასა და ევროკავშირს ეკუთვნის.
ჩეხეთსა და საქართველოს შორის ურთიერთობები ტრადიციულად ძალიან კარგია. ამჟამად განვიხილავთ სხვადასხვა თანამშრომლობის პროექტებს, მათ შორის Erasmus-ის ან Horizon Europe-ის ფარგლებში. საქართველო ჩეხეთის რესპუბლიკის ერთ-ერთი სამიზნე ქვეყანაა და თანამშრომლობის დიდ პოტენციალს ვხედავ.
ჩემზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა წარმატებულმა ქუთაისის ფორუმმა და ევროკავშირის ექსპერტების ცოდნის მაღალმა დონემ, რომლებიც მონაწილეობდნენ. ქუთაისი წარმატებული, ჭკვიანი ქალაქის შესანიშნავი მაგალითია, რომელიც გარკვეულწილად ჩეხეთის ბრნოს ჰგავს. კარგი იქნებოდა ქუთაისსა და ბრნოს შორის პარტნიორობის დამყარება.
ქუთაისი წარმატებული, ჭკვიანი ქალაქის შესანიშნავი მაგალითია, რომელიც გარკვეულწილად ჩეხეთის ბრნოს ჰგავს. კარგი იქნებოდა ქუთაისსა და ბრნოს შორის პარტნიორობის დამყარება.
ა.კ.: ცოტა ხნის წინ, ევროპელმა ლიდერებმა ევროკავშირის ერთობლივ განცხადებაში მოუწოდეს საქართველოს ხელისუფლებას, „განემარტა თავისი განზრახვები არსებული მოქმედების კურსის შეცვლით, რაც საფრთხეს უქმნის საქართველოს გზას ევროკავშირისკენ, რაც იწვევს გაწევრიანების პროცესის დე ფაქტო შეჩერებას.” ეს საკმაოდ მკაცრი ფორმულირებაა. როგორ აფასებთ სიტუაციას?
რ.ს: ევროკავშირს ყოველთვის ჩვენს ოჯახად მივიჩნევთ. ცოტა ხნის წინ, 1 მაისს, ჩვენ აღვნიშნეთ ჩვენი 20 წლის იუბილე ევროკავშირში. როგორც ყველა ოჯახში, არსებობს გარკვეული განსხვავებები, მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტებია ღირებულებები და საერთო მიზნები, რომლებსაც იზიარებს ყველა წევრი. ეს მხოლოდ საქართველოს არ ეხება - ეს მოხდა სლოვაკეთის, ჩეხეთის, ხანდახან პოლონეთის და, რა თქმა უნდა, უნგრეთის შემთხვევაშიც.
მე მჯერა, რომ ჩვენი ევროპული ოჯახი აგებულია მნიშვნელოვან ღირებულებებზე. ეს არ არის მხოლოდ ფული, ეს ასევე ეხება უსაფრთხოებას და ამ ფასეულობების შენარჩუნებას. ამ ღირებულებების შენარჩუნება და პოპულარიზაცია კრიტიკულია და წარმოადგენს ევროკავშირის წევრობის ძირითად მოთხოვნას.
ძალიან ბედნიერი ვიყავი გასული წლის დეკემბერში, როდესაც ევროსაბჭომ საბოლოოდ გადაწყვიტა საქართველოსთვის კარი გაეღო. ეს გადაწყვეტილება იოლი არ იყო, რადგან იყო გარკვეული ამოცანები, რომლებიც უნდა შესრულებულიყო სტატუსის მიღებამდე და მიუხედავად იმისა, შესრულდა, 100%-ით არ იყო შესრულებული. თუმცა, ჩვენ გადავწყვიტეთ მივსალმებოდით ამ ქვეყნებს ევროპაში და გაგვეხსნა ჩვენი კარი მათთვის. სამწუხაროდ, არსებობს შეშფოთება უცხოელი აგენტების აქტის შესახებ, რომელიც არ შეესაბამება ევროკავშირის ღირებულებებს. ეს ნიშნავს, რომ გაწევრიანებას ბევრი დაბრკოლება ექნება. ვფიქრობ, ეს ფუნდამენტური ღირებულებების საკითხია და როგორც ჩანს, ევროკავშირი მტკიცედ დადგება ამ პოზიციაზე.
ევროკავშირი ოჯახია. მაგრამ ქორწინებამდე თქვენ უნდა ისწავლოთ ერთად ცხოვრება და გაითვალისწინოთ სხვადასხვა საჭიროებები და ჩვეულებები. სულ ეს შემიძლია ვთქვა.
ასე რომ, ყველაფერი დამოკიდებულია ხალხზე, წავა თუ არა მომავალ არჩევნებზე. მიმაჩნია, რომ საქართველოს გაწევრიანება ევროკავშირში გადამწყვეტია ქვეყნის ეკონომიკური, სოციალური და უსაფრთხოების ინტერესებისთვის. და ეს კარგია ევროპისთვისაც, მაგრამ ჩვენ ნამდვილად გვჭირდება უზრუნველვყოთ, რომ წევრებმა და კანდიდატმა ქვეყნებმა გამოხატონ ევროკავშირის ღირებულებებისადმი ჭეშმარიტი ერთგულება. ჩვენ მოუთმენლად ველით მომავალ არჩევნებს და ვიმედოვნებ, რომ საქართველოს ესმის ევროკავშირში გაწევრიანების მნიშვნელობა. გავყვებით კიდეც კანონმდებლობას.
ევროკავშირი ოჯახია. მაგრამ ქორწინებამდე თქვენ უნდა ისწავლოთ ერთად ცხოვრება და გაითვალისწინოთ სხვადასხვა საჭიროებები და ჩვეულებები. სულ ეს შემიძლია ვთქვა.
ა.კ: ჩვენ ასევე ვიმედოვნებთ, რომ ევროპული კარები არ იკეტება საქართველოსთვის. თქვენ გაქვთ ჩეხეთისა და ევროკავშირის ინსტიტუტებთან მუშაობის დიდი გამოცდილება. რა მექანიზმების ხაზგასმა გსურთ, რომელიც შეიძლება იყოს მნიშვნელოვანი საქართველოსთვის?
რ.ს.: მიმაჩნია, რომ ევროკავშირში ყველაზე მნიშვნელოვანი პრინციპია სუბსიდიარულობა. სასარგებლოა ისეთი საკითხების განხილვა, როგორიცაა უსაფრთხოება და სხვადასხვა ბაზრის საკითხები ევროპულ დონეზე; თუმცა, მე ასევე ვაფასებ მრავალმმართველობის მოდელს, რომელიც საკითხებს ევროპული დონიდან ეროვნულ, რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე გადასცემს. რეგიონალური ასპექტი კრიტიკულია და უზრუნველყოფს ბევრ ინსტრუმენტს, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას ქვეყნის ან რეგიონის საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად.
ევროპა განსხვავდება იმით, რომ იგი აგებულია დაინტერესებულ მხარეთა გაერთიანებებზე, რომლებიც იცავენ მათ ინტერესებს. მიუხედავად სტრუქტურის სირთულისა, იგი იძლევა უნიკალურ შესაძლებლობას, მოუსმინოს ნებისმიერ დაინტერესებულ მხარეს და მოქალაქეს.
ევროპა განსხვავდება იმით, რომ იგი აგებულია დაინტერესებულ მხარეთა გაერთიანებებზე, რომლებიც იცავენ მათ ინტერესებს. მიუხედავად სტრუქტურის სირთულისა, იგი იძლევა უნიკალურ შესაძლებლობას, მოუსმინოს ნებისმიერ დაინტერესებულ მხარეს და მოქალაქეს.
მიმაჩნია, რომ საქართველოსთვის მნიშვნელოვანია დააფიქსიროს თავისი პოზიცია და იყოს აქტიური ყველა დონეზე, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველო უკვე წარმოდგენილია ევროპის რეგიონების კომიტეტში, ისევე როგორც უკრაინა. სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ამ პლატფორმებზე აქტიურობა, რადგან ისინი ევროკავშირის ნაწილია და წარმოადგენს ფანჯარას, რომლითაც საქართველოს შეუძლია თავისი შეხედულებებისა და პოზიციების გამოხატვა.
ა.კ.: იქნებ უფრო მეტი გვითხრათ STAN პარტიაზე, რომელიც უფრო მეტია ვიდრე ტიპიური პოლიტიკური პარტია? რამდენად წარმატებულია ეს?
რ.ს.: დიახ, ეს სრულიად უნიკალურია და დიდად უკავშირდება ჩეხეთის რესპუბლიკაში მრავალი მუნიციპალიტეტის არსებობას. ჩვენ გვაქვს 6257 მუნიციპალიტეტი, რომლებიც თვითმმართველია და აქვს საკუთარი მერია.
14 წელი ვიყავი დოლნი სტუდენკის მერი. დაახლოებით 2008 წელს მერები უკმაყოფილონი იყვნენ მიღებული ბიუჯეტებით. მაგალითად, პრაღა იღებდა ჩეხეთის გადასახადებიდან თითო მოსახლეზე 30 000 ჩეხურ კრონას, ხოლო პატარა ქალაქს მხოლოდ 4000 ერგებოდა, შვიდმაგი სხვაობა. ძლიერი პოლიტიკური ძალის გარეშე რთული იყო ამ პრობლემის მოგვარება, ამიტომ შეიქმნა პარტია STAN, როგორც მერების პარტია. ჩვენი მთავარი მიზანი იყო გადასახადების უფრო სამართლიანი განაწილება დიდ ქალაქებსა და მცირე მუნიციპალიტეტებს შორის. ჩვენ წარმატებით შევედით პარლამენტში კოალიციაში TOP-09 პარტიასთან, ჩამოვაყალიბეთ "ურბანული ლიბერალური" პარტიისა და "რეგიონების პარტიის" უნიკალური კომბინაცია. ჩვენ მივიღეთ ექვსი პარლამენტის წევრი, შემდეგ არჩევნებზე კი 3 წლის წინ 34 წევრი. ჩვენ ვართ მეორე ძლიერი კოალიციური პარტია. ასევე გვყავს წარმომადგენლები ევროპარლამენტში. ეს არის მაგალითი იმისა, თუ როგორ უნდა ავაშენოთ პარტია ქვემოდან ზემოდან. ამას სხვა ქვეყნებშიც ვურჩევდი, მაგრამ წარმატებული პარტიის შექმნა არც ისე ადვილია.
შეიქმნა პარტია STAN, როგორც მერების პარტია. ჩვენი მთავარი მიზანი იყო გადასახადების უფრო სამართლიანი განაწილება დიდ ქალაქებსა და მცირე მუნიციპალიტეტებს შორის.
ა.კ.: ასევე მინდოდა მეკითხა სოფლის განვითარების ევროპელ ლიდერთა ასოციაციის (ELARD) და ევროპის რეგიონების კომიტეტის (CoR) შესახებ. შეგიძლიათ ცოტა გვითხრათ მათ შესახებ და არის თუ არა მათი პროგრამები საქართველოსთვის აქტუალური?
რ.ს: დავიწყებ ევროპის რეგიონების კომიტეტით (CoR), რადგან ის ევროკავშირის ოფიციალური ინსტიტუტია. თავდაპირველად ის მიზნად ისახავდა ევროპარლამენტის მეორე პალატის ფუნქციას, როდესაც იგი დაარსდა მაასტრიხტის ხელშეკრულებით. დირექტორთა საბჭო უპირველეს ყოვლისა ასრულებს საკონსულტაციო როლს, გამოსცემს მოსაზრებებს, რომლებიც არ არის იურიდიულად სავალდებულო, მაგრამ იძლევა მტკიცე რეკომენდაციებს. ეს მოსაზრებები უნდა გაითვალისწინონ ევროპულმა ინსტიტუტებმა, კერძოდ, ევროკომისიამ, ევროპარლამენტმა, ევროპის საბჭომ და სხვა.
მისი მანდატი ევროპარლამენტის მანდატის მსგავსია. ჩეხეთს ჰყავს CoR-ის 12 წევრი და ევროპარლამენტის 21 წევრი. მათგან ნახევარი დიდი ქალაქების მერები არიან, მე კი ერთადერთი პატარა მუნიციპალიტეტიდან. მე ვარ კომისიის თავმჯდომარის პირველი მოადგილე, რომელიც პასუხისმგებელია ბუნებრივი რესურსების, სოფლის მეურნეობის, ტურიზმისა და ჯანდაცვის განვითარებაზე. ასევე ვარ CORLEAP-ის (აღმოსავლეთ პარტნიორობის რეგიონული და ადგილობრივი ხელისუფლების კონფერენციის) წევრი, სადაც საქართველო უკვე წარმოდგენილია ორი წევრით. ვატარებთ კონფერენციებს, რომელთაგან ერთ-ერთი შარშან ბათუმში იყო. როგორც კი გახდებით ევროკავშირის წევრი, ეს წევრები გახდებიან CoR-ის წევრები.
მეორე ორგანიზაცია, რომელიც თქვენ ახსენეთ, არის სოფლის განვითარების ევროპელ ლიდერთა ასოციაცია (ELARD). ეს არის ტიპიური მაგალითი იმისა, თუ როგორ არის ორგანიზებული სამოქალაქო საზოგადოება და დაინტერესებული მხარეები სხვადასხვა ინტერესთა ჯგუფიდან ევროპაში. ამ ასოციაციის წევრია საქართველოს ადგილობრივი სამოქმედო ჯგუფების ასოციაცია (GALAG).
ELARD არის პატივსაცემი, ქვემოდან ზევით აგებული ასოციაცია არასამთავრობო ორგანიზაციების სტატუსით, რომელიც ემსახურება ადგილობრივ სამოქმედო ჯგუფებისა და სოფლის რეგიონების ხმას ევროპულ დონეზე. როდესაც ორგანიზაცია აღიარებულია ევროკავშირის მიერ, ის ხდება ევროპული ინსტიტუტების ოფიციალური პარტნიორი. ეს საშუალებას აძლევს წარმოდგენილნი იყვნენ სხვადასხვა სამუშაო და საკონსულტაციო ჯგუფში საკანონმდებლო პროცესში. გარდა ამისა, ის იძლევა ევროპარლამენტის კომისრებთან და მინისტრებთან შეხვედრის შესაძლებლობას. ეს წარმოადგენს მძლავრ ინსტრუმენტს ადგილობრივი ჯგუფებისა და სოფლის ინტერესების ევროპულ დონეზე წარმოსადგენად.
არის კიდევ ერთი ინიციატივა, სახელწოდებით ევროპის სოფლის პარლამენტი, რომელშიც ევროპარლამენტის ჭერის ქვეშ უფრო მეტი სოფლის ორგანიზაცია იქმნება. ის ასევე არის ერთგვარი ლობისტი და ძალიან გავლენიანი ევროპულ დონეზე. საქართველოც ამ სოფლის პარლამენტის ნაწილია და შეხვედრებზე თქვენი წარმომადგენლები დადიან. ასე რომ, კარები და ფანჯრები ღიაა.
ევროკავშირი არ არის სამოთხე, ამიტომ რთული სამუშაოა და რამდენიმე წელი დასჭირდება ყველა მოთხოვნის დაკმაყოფილებას. მაგრამ მე ვფიქრობ, რომ ღირს. თითებს ვაჯვარედინებ თქვენთვის ამ გზაზე და იმედი მაქვს, რომ გვექნება საშუალება დაგეხმაროთ.
ა.კ.: თუ გსურთ კიდევ რაიმე დაამატოთ ჩვენი მკითხველისთვის, მაშინ სიტყვა თქვენია.
რ.ს.: საქართველოსთვის, ისევე როგორც ევროპისთვის, ნამდვილად მნიშვნელოვანია ევროკავშირის ნაწილი იყოს და ვფიქრობ, ეს ფანჯარა ახლა სრულიად უნიკალურია. როცა 8-10 წლის წინ ვესაუბრე ჩემს მეგობრებს, საქართველოსთვის ეს რთული წარმოსადგენი იყო მისი გეოგრაფიული მდებარეობიდან გამომდინარე. თურქეთი ევროკავშირის წევრი არ იქნება, უკრაინის საკითხიც არ განიხილებოდა, ამიტომ საქართველოს, როგორც იზოლირებულ ქვეყანას, გაუჭირდებოდა ევროკავშირის წევრობა. უკრაინის საკითხმა გახსნა ეს ახალი შესაძლებლობა და ვფიქრობ, რომ ეს უნიკალურია.
მიხარია, რომ შემიძლია საქართველო ევროკავშირში წარმოვიდგინო. საქართველოში 35-ჯერ ვარ ნამყოფი და აეროპორტში ჩასვლისას ყოველთვის აღფრთოვანებული ვარ ყველგან ევროპული დროშებით და ენთუზიაზმით. ევროკავშირი არ არის სამოთხე, ამიტომ რთული სამუშაოა და რამდენიმე წელი დასჭირდება ყველა მოთხოვნის დაკმაყოფილებას. მაგრამ მე ვფიქრობ, რომ ღირს. თითებს ვაჯვარედინებ თქვენთვის ამ გზაზე და იმედი მაქვს, რომ გვექნება საშუალება დაგეხმაროთ. თქვენი ქალაქების, მუნიციპალიტეტების, რეგიონებისა და სამინისტროებისთვის ჩვენი კარი ყოველთვის ღიაა.
ა.კ: დიდი მადლობა.
რ.ს: დიდი მადლობა, სასიამოვნო იყო.
Read the English language version here.
შეგიძლიათ, მიჰყვეთ, კავკასიურ ჟურნალს შემდეგ ბმულებზე:
